- Arturo Reboyras | Entrevista publicada en “El Correo Gallego”
Pasaron seis meses desde que monseñor Francisco José Prieto (Ourense, 1968) se fixo co mando da Arquidiocese de Santiago, na que xa se empezan a albiscar os cambios proxectados polo novo prelado. Renovación dos órganos de goberno, reestruturación territorial… Todo entra dentro dun plan que ten como fin adaptarse aos recursos actuais e optimizar a atención pastoral aos fieis. Un reto “ilusionante” para o novo arcebispo.
É arcebispo de Santiago desde hai apenas seis meses, pero xa se perciben bastantes cambios, que concepto o inspira para avanzar na folla de roteiro que trazou?
A Diocese non é un proxecto persoal, porque non hai máis proxecto que o que nos encomenda a Igrexa: Ide e anunciade. Agora, ese proxecto ten que tomar forma e rostro: o estilo, a maneira. Entón, por unha banda: a comuñón co papa Francisco. Temos que procurar unha Igrexa diocesana máis participada e corresponsable, por parte de todos: sacerdotes, laicos, vida consagrada, onde todos acheguen, onde todos sentan verdadeiramente parte. E que non soamente se vexa a Igrexa como unha cuestión do arcebispo e o seu equipo de goberno, senón que todos se integren. E despois temos que conseguir que sexa significativa nesta sociedade, xa non só me refiro á nosa Galicia, á nosa terra, ás nosas xentes, senón na vida das nosas parroquias, as nosas comunidades, na vida cotiá. Estamos agora mesmo nun proceso de repensar, e non só sobre o papel senón cos nosos sacerdotes e laicos, a distribución parroquial e arciprestal. Creo que iso é fundamental.
A escaseza de sacerdotes será un dos principais factores a ter en conta, imaxínome…
Esta é unha Diocese que nos anos 70 coñeceu case mil sacerdotes. Agora mesmo hai uns 500, pero dese total en activo están 300. Destes, uns 120 teñen máis de 80 anos. É un reto importante. Non quere dicir que o sacerdote o sexa todo ou o único na vida de la Igrexa, pero ten un papel central e fundamental. Estamos a repensar todo o que é a vida parroquial, onde se poden constituír unidades pastorais ou outros equipos. Entón, claro, aquí vén un cambio. Xa non é o cura o protagonista de todo e o que despois reparte tarefas. O cura ten un papel principal e moderador, pero hai que constituír equipos entre sacerdotes cos laicos, e aí onde houbese, tamén cos relixiosos.
Adaptarse aos tempos…
A Igrexa ten que respirar cos tempos, que non significa responder as modas, senón respirar na escoita ao home e muller deste tempo, cos seus retos e dificultades, que son moitas. Nun mundo que está a cambiar a unha velocidade tremenda. Unha velocidade que xa non soamente é física ou material, senón que chega desde o punto de vista do mundo dixital, da intelixencia artificial, da realidade que está a vivir unha sociedade agora mesmo nun momento complexo e difícil. Estamos a velo e palpando día a día: tensións, polarizacións. Ben, e agora mesmo, que ten que ser a Igrexa? Protagonista, non; significativa. E iso é o que eu quero.
Todo un reto, sen dúbida…
O que temos que evitar é deixarnos levar: nada de inercias, nada de rutinas, porque o que fan é frearnos e quedamos quietos. Mentres, a historia do mundo pasa diante dos nosos ollos. E eses ollos acaban por mirar cara á Igrexa como algo do pasado.
As ideas son renovadoras, indubidablemente, pero cando vai ás parroquias e compárteas cos sacerdotes, que resposta recibe?
É bo que nos habituemos todos, teñamos a idade que teñamos, a escoitar o tempo no que vivimos. É importante, porque os cambios son moi rápidos. Non todo o mundo ten o mesmo ritmo, pero é certo que si hai unha acollida, sobre todo cando te achegas desde actitudes sempre permanentes e procuras proximidade, amabilidade, acollida, escoita… Iso funciona sempre porque facilita o encontro. Desde aí, co ritmo de cada un, é posible facer cambios e establecer un horizonte cara ao que queremos chegar.
Entre os seus primeiros cambios está a renovación da Curia, que criterios seguiu á hora de facer estes nomeamentos?
Busquei persoas dun perfil fundamentalmente evanxélico, eclesial. Busquei a diversidade porque enriquece. Sempre digo que na vida da Igrexa non debemos confundir unidade con uniformidade, unidade e diversidade, esa é a clave. Unha unidade diversa é como unha realidade sinfónica. Entón, busquei unha opción sinfónica, distintas voces, e que todas poidan, diriamos, compartir unha partitura, pero interpretada desde a súa particularidade. Iso enriquece á Igrexa.
A Vigairía de Ensino púxoa por primeira vez en mans dunha muller, unha nai de familia. Os laicos cobran protagonismo no goberno da Arquidiocese…
Os laicos van ter un papel fundamental e central por un feito non de necesidade, senón porque o laico ten unha vocación propia na vida de la Igrexa. Esa vocación que temos todos por ser chamados a ser discípulos, bautizados. O laico está chamado a unha maior corresponsabilidade que se está expresando en compromisos de responsabilidade e en papeis decisorios na vida da nosa Igrexa diocesana. Un exemplo é unha tarefa tan importante como a que afecta a todo o que é o ámbito do ensino, non soamente o ensino da relixión escolar, senón os nosos colexios e centros educativos. Eu busco persoas cun perfil eclesial, evanxélico, e con ganas de traballar e de abrir novos camiños e de facelo en equipo. Son as ideas que lles transmito. Despois, confío plenamente nas persoas ás que nomeei para coordinar as distintas áreas diocesanas.
Reorganizar o territorio dunha Diocese tan grande, como expón, imaxínome que non será fácil…
Realizamos xa o principal cambio estrutural, pero agora ten que chegar á vida real das nosas parroquias. A parroquia xa non se basta por si mesma para a vida pastoral e eclesial das nosas xentes, pero tampouco está a bastar para a vida social e civil. A nivel civil vemos como para ofrecer mellores servizos e máis calidade ás veces centralízanse, aínda que é certo que ás veces se deslocaliza pola dificultade que ten. Claro, é unha tensión. A tensión que se vive civilmente nestas cuestións xa a vivimos eclesialmente. E a parroquia, con todo o que significa e é, xa non se basta por si mesma. Para as celebracións, para a catequese, para a acción sociocaritativa.
Que se pretende configurar?
Chamémoslle como queiramos: unidades pastorais, parroquiais… Pero deben permitir aglutinar esa realidade na que se atopan distintas parroquias sentíndose parte dun proxecto compartido como unidade pastoral dentro dun arciprestado ou dunha arquidiocese. Haberá que racionalizar as celebracións dominicais etc. Claro, isto supón tamén un reeducarnos todos. Traballar nunha pedagoxía na cal deixemos iso de ‘sempre fixemos así’, que argumento tan feble!
Unha realidade que se vive nas parroquias é que as igrexas están cada vez máis baleiras.Máis aló do teórico, que pode facer un cura para recuperar aos fieis?
A acción pastoral, máis aló das súas programacións e proxectos, é unha acción non de rutina senón cotiá, que é distinto, do día a día. E hai que potenciar sobre todo a escoita, a acollida, unha pastoral de proximidade, de proximidade. Xa antes da pandemia viñamos vivindo un momento progresivo, chamémoslle de abandono, ou máis ben de indiferenza. É verdade que o relixioso aínda marca o ritmo da nosa xente, pero esa dimensión crente que enraíza a túa vida é mirada dunha maneira curiosa e estraña. Entón, temos que ser nós os que demos o paso. Primeiro, mostrando a verdade do que somos. Quizais se cadra fáltanos, por un certo pudor, dar a coñecer a verdade do que é unha vida parroquial, coa súa catequese, a súa Cáritas, os seus grupos de liturxia, de lectura da palabra de Deus, a eucaristía dominical, que socializa… Hai que recoñecer tamén que situacións recentes, escandalosas e graves, na vida da Igrexa provocaron afastamento. E neste sentido hai que refacer situacións que feriron a tanta xente. O Evanxeo é transmitido sempre por contaxio, non por proselitismo, senón polo contaxio do testemuño de vida.
Cre que é necesario un cambio na linguaxe para conseguir que a mensaxe chegue mellor?
Todo mensaxe ten unha vocación fundamental, que é ser entendido, comprendido. Se eu agora estou a dicir algo e o que me escoita non entende nada, a mensaxe pérdese. Sen traizoar a substancia da mensaxe, Xesús falou coa linguaxe do seu tempo. A Igrexa dos séculos seguintes coa linguaxe do seu tempo; pero o anuncio segue sendo o mesmo e segue sendo recoñecible… Todo o mundo sabe o que é unha boa noticia, todo o mundo sabe o que é unha proposta dun Deus que se achega, que abraza a vida dos homes; pero dio de tal maneira que che entendan con esa linguaxe. Loxicamente, non podes falar a un home ou a unha muller do primeiro terzo do sigloXXI como o facías no século XX.
Cando llo di aos sacerdotes de máis idade, non lle responden que pide demasiado?
Si, ás veces dino, pero tamén son moi comprensibles e fixeron un gran esforzo ao longo dos seus anos. Son admirables os nosos sacerdotes maiores, que coñeceron moitos cambios e souberon responder a cada momento. Pero temos que ser capaces de xerar unha certa empatía, unha certa proximidade. E se non atopamos os termos axeitados, a linguaxe dun sincero apertón de mans, un abrazo sincero ou unha escoita atenta mirando ao outro…, iso a calquera idade pódese facer. Esa é unha linguaxe que permanece sempre.
Creo que tamén ten entre os seus plans a realización dunha auditoría do patrimonio da Arquidiocese, incluídos os cemiterios…
Teño unha preocupación especial por como poñer o patrimonio en valor para beneficio da actividade pastoral da Igrexa e para beneficio do ben común da sociedade. A realidade dos cemiterios en Galicia é moi sensible. A Diocese ten 1.070 parroquias, pero os cemiterios chegan a 1.400. Imos facer un censo da realidade de cada un e imos facer tamén un censo e un inventario dos bens inmobles da Diocese.
Dá a impresión de que non será unha tarefa sinxela…
Temos que inventariar toda esa realidade que temos de bens para, primeiro, saber o que temos e por tanto valoralo, aprecialo e despois conservalo e protexelo. Pero ao mesmo tempo que iso permita o seu uso dentro da protección axeitada que require un patrimonio que temos obrigación de conservar. Aí están as casas reitorais, de moitas delas xa quedan pedras sobre pedras, outras están nun magnífico estado. Pero, que uso lles podemos dar, que convenios podemos alcanzar con distintas institucións para que teñan un uso que siga por unha banda beneficiando á Igrexa diocesana pero que por outra banda repercuta tamén no ámbito onde está presente esa casa? É un dos retos grandes e aí está a traballar todo o equipo de Economía e Patrimonio, co vigairo xeral da Diocese coordinándoos.
O papa Francisco acaba de autorizar as bendicións ás parellas homosexuais ou en situación irregular, que opinión merécelle ao arcebispo de Santiago esta decisión?
Bendicir significa que Deus di ben de nós. E a bendición que se propuxo é unha bendición de tipo pastoral. Debemos ter unha actitude de acollida, de proximidade e axudar a xente para camiñar sempre. O que non podemos é desprezar, abeirar ou mirar para outro lado. Con este xesto do papa o que se está mostrando é que temos que ter e mostrar precisamente ese Deus que acolle a todos os seus fillos e fillas.
A alcaldesa tampouco acudirá á festa da Translación…
A porta sempre estará aberta. É a alcaldesa de todos os que vivimos nesta cidade. E digo vivimos, porque eu tamén son veciño e, polo tanto, ela tamén me representa a min como alcaldesa de todos os cidadáns que viven aquí, sexan crentes ou non crentes. A porta segue aberta e a invitación seguirase formulando en cada ocasión.
Vexo que leva na lapela da chaqueta o pin de Cáritas, que representa para vostede?
Para min Cáritas foi un descubrimento. Eu coñecía Cáritas, pero ao chegar a Santiago mergulleime nesa realidade e non deixo de admirar e de alentar o que Cáritas é e hai cada día. Moitas veces con esa discreción coa que o traballador e o voluntario de Cáritas avanza nos distintos proxectos ou programas que se desenvolven. Pero, sobre todo, e o máis importante, non deixo de admirar o tesouro de Cáritas, as persoas que son acollidas, escoitadas e acompañadas. É impresionante. Ese tesouro humano e tamén ferido. Por iso, para min Cáritas está no centro.
Puxo á fronte da entidade a unha persoa cunha dilatada traxectoria no ámbito do servizo público, neste caso na política, a exconselleira Pilar Farjas…
Pilar é tamén unha muller de parroquia, de vida parroquial, con identidade cristiá profunda. Eu díxenlle: Pilar, con esa liberdade que me gusta dar sempre aos colaboradores, proxectade, innovade, abride novos camiños, respondede ás novas pobrezas; fai equipo, equipo de traballo cos voluntarios e traballadores en Cáritas para seguir respondendo á pobreza, á de sempre, que está aí tamén, pero sobre todo ás novas pobrezas que están a aparecer.
Ela falábanos da pobreza da soidade, que cada vez chega máis aos anciáns e aos nenos…
Aí temos unha preocupación grande, sobre todo á hora de ver como chegar aos nosos maiores para que non se sintan sos, buscar espazos de acollida, de encontro diario, e chegar aos nosos adolescentes. É unha preocupación que tamén compartiron os responsables, directores e persoal pedagóxico, dos colexios concertados, que é cos que máis contacto teño. Dinche que teñen unha preocupación moi seria por estes mozos. Agora vémonos constantemente, póñoo entrecomillado, enredados, ou sexa, nas redes sociais, pero ese enredar non toca o que antes dicía, o sacramento do encontro.
